SPREZZATURA

Wie de ware kunst beheerst, wekt de indruk dat het geen kunst is.

 

sprezzatura-1

Sprezzatura, een ogenschijnlijke moeiteloosheid in de uitwerking van een creatie, is voor velen een wens, maar blijkt in de praktijk toch moeilijker dan gedacht.

Hoe vaak heb ik niet de verzuchting van cursisten gehoord: “ik zou wel wat losser willen leren werken”. Maar losheid is niet iets wat je kunt leren. Het is het resultaat van een organisch proces met als basis een grondige kennis van het figuratieve ambacht.

Uitsluitend een bestudeerd virtuoos gebaar zonder diepgang blijft oppervlakkig en leeg. Deze zogenaamd losse ongedwongenheid is vaak niets meer dan een slordig vertoon van onvermogen dat met veel bravoure indruk tracht te maken. Tevergeefs. De kenner doorziet het meteen: gebakken lucht. Alleen een zeer ervaren kunstenaar die de ambachtelijke techniek volledig beheerst, kan zich veroorloven met overtuiging los en nonchalant te werken.

“Nou Kees, als je dit losser werken niet kunt leren, wat moet ik dan met dit verhaal”, hoor ik je denken. Ik zal proberen de moed er in te houden en je een beetje op weg te helpen.

Is het je ook wel eens opgevallen dat, wanneer in een boek over schildertechniek een voorbeeld in een aantal fasen wordt getoond, de voorlaatste fasen je voorkeur hebben boven de eindafwerking? Een kunstwerk is vaak krachtiger als schets die nauwelijks verder is gekomen dan het ontwerpstadium dan de volledig uitgewerkte afbeelding. Zo’n schets ademt vaak een spontane levenskracht, die je ook in  sommige handschriften en handtekeningen aantreft. In de vitale uitingen van Chinese en Japanse kalligrafie vind je hetzelfde charisma. De Romeinen noemden het “divinus afflatus”- de goddelijke adem-. Aan de ambachtelijke kundigheid is hier de X-faktor toegevoegd, een talent waarmee je geboren wordt, maar met volhardende oefening ook voor minder begiftigden benaderbaar wordt.                       

Maar, denk er aan, als je ergens aan begint,moet je er goed in willen worden, want alleen dàn pas sta je boven de stof. Moeiteloosheid is dan makkelijk – als je het eenmaal kan -.

Maker en beschouwer leren dan te genieten van de suggestieve vlekken en strepen die de basis vormen van “sprezzatura”, de kunst van de nonchalance, de schijnbare moeiteloosheid.

scannen0002-2

Toch blijft het altijd een hele kunst om eenvoud stijlvol vorm te geven.

Wil je meer weten over de praktische toepassing van deze ongedwongen manier van werken, lees dan ook de instructieve blogs van Edo Hannema . Warm aanbevolen.

Volgende keer:  Wabi Sabi, de schoonheid van imperfectie.  
English Version will follow soon.

FALEN MET SUCCES     

Kees van Aalst

Mislukken is nooit leuk. Niemand is er dol op.

Angst om te falen kan zelfs tot prestatievermijding leiden. Om te voorkomen dat aan het licht komt dat je het eigenlijk niet kunt begin je er maar niet aan. Uit angst dat je door de mand valt. Je gaat op zeker spelen en herhaalt steeds maar weer hetzelfde kunstje dat jou, en anderen, inmiddels de neus uit komt.

Het facebookmilieu moedigt je hierbij niet aan om hierin verandering te brengen en creatief te experimenteren. Je verkeert in een groep van nagenoeg gelijkwaardig niveau. Door wederzijdse bejubeling ontstaat een onterechte zelfgenoegzaamheid die weinig ruimte laat voor prikkels om je creatief te ontwikkelen.

falenmetsucces

In een meer professionele omgeving zou je ontdekken dat je huidige werk een middelmatig niveau heeft, niet zoveel voorstelt. Is dit door een gebrek aan talent? Welnee, dat hoeft helemaal niet. Het is eerder een gebrek aan durf en inzicht in je eigen mogelijkheden.

Wanneer je gaat experimenteren en meer risico’s durft te nemen zul je ontdekken dat je werk met sprongen vooruit gaat en niet meer tot suffe plaatjes leidt. Hierbij zal niet alles meteen lukken, maar dit “falen” geeft ruimte een ander pad te bewandelen om je doel te bereiken. Mislukkingen zijn de bouwstenen voor succes, als onderdeel van een leerproces.

Zelfs doorgewinterde professionals experimenteren dagelijks Een goed voorbeeld was ene Pablo Picasso. Een onstuitbare creatieveling, steeds op zoek naar vernieuwing. Op zijn zoektocht ontdekte hij vaak dingen waarvan hij later zei: “ik zoek niet, ik vind”.

Een goede docent probeert in die zoektocht een gids te zijn, een wegwijzer en zal nooit zijn werkwijze aan de cursist opdringen. Imitatiedrang bedreigt immers de creativiteit.

Hij zal de sterke punten trachten te verbeteren, niet de zwakke . Deze laatste horen immers niet bij deze persoon. Je leert ook een teckel niet harder te lopen om een wedstrijd met een hazewindhond aan te gaan. Beide hebben hun eigen kwaliteiten en dié moet je trainen.

Tot slot nog een paar adviezen waar je mogelijk wat aan hebt.

  • Neem niets voor zoete koek aan, stel bij alles vragen, zelfs bij dit artikel.
  • Lap de regels aan je laars, als het resultaat er beter door wordt.
  • Hoe minder je naar een vastomlijnd eindresultaat toewerkt, hoe minder kans op teleurstelling.
  • Iemand die vertrekt zonder einddoel, kan nooit verdwalen maar kan onderweg op onverwachte ontdekkingen stuiten.
  • Raak niet te snel ontmoedigd maar wees reëel. Eis niet meer van jezelf dan erin zit. Houdt ambitie en talent in balans.

Volgend artikel: PLAGIAAT OF DIEFSTAL ?

Lesson 8: Keep it simple

It’s been a while since our last lesson. An inventory of articles I wrote for art magazine ‘Palet’ over the course of more than thirty years has kept me busy. A rewritten selection of those will be published as a book, I hope. Now all I need is quiet accomodations to work on the book undisturbed for a while.

Meanwhile, I owe you lesson 8.

You know that I am more interested in the visual aspects of composition, such as form, color, and structure, than in a correct rendering of the subject. In the basic design phase, it is better to leave the subject out of the picture altogether. Don’t feel restricted by rules, conventions and dogmas in this. Masterpieces have been made by artists who flouted the rules. But if you insist on having some guidelines, here we go.

Keep it simple. A simple value pattern ensures a cohesive structure and is more important than reality, the “pretty picture”. Hence, learn to “give the lie to” reality. A good painting is more than an accurate represenation.

For you to be satisfied with your work, it is not necessary for everything you do to work out right away. Accept your mistakes as part of the learning process and don’t be discouraged too quickly. Multatuli said it before: “You can’t teach ducklings to swim by throwing the eggs in the water”. Don’t let your ambitions lead you to disregard reality. You can reach a high level of satisfaction and peace of mind if you adjust your ambitions to your talent.
Sunday morning Castlemaine
Sunday morning Castlemaine by Joseph Zbukvic

As you can see, not a lot of advice about painting techniques again in this lesson. Plenty of books have been written about those. The goal is to paint like you breathe or walk, without thinking about it. If you asked a centipede to explain how it walks, it would get very confused indeed.

There is a Zen statement: for the first 15 years, learn the techniques thoroughly. Next, let everything settle for 15 years, and finally begin to paint, once technique has been transcended. A questionable statement perhaps, but essentially skill and technique often stand in the way of creativity.

The next, 9th lesson, will conclude this series. I will, however, try to answer any questions that may have come up – not individually but by category. You can send your questions on Facebook or via my blog.

Les 8 Hou het simpel

We hebben al een tijdje geen contact gehad. Een inventarisatie van ruim dertig jaar artikelen die ik voor kunstmagazine Palet heb geschreven, hield me bezig. Een herschreven selectie zal, hoop ik, in boekvorm verschijnen. Nu alleen nog een rustig onderkomen waar ik een tijdje ongestoord aan het boek kan werken.
Intussen heeft u nog wel les 8 van me tegoed.
U weet dat ik meer geïnteresseerd ben in de visuele aspecten van compositie, zoals vorm,kleur en structuur dan in de juiste gelijkenis van het onderwerp. Het is zelfs beter als bij de basisopzet het onderwerp nog geheel niet in beeld is. Voel je bij die opzet niet beperkt door regels, conventies en dogma’s. Er zijn meesterwerken gemaakt door kunstenaars die de regels aan hun laars lapten. Als je per se toch wat richtlijnen wil, vooruit dan maar.

Hou het simpel, een eenvoudig toonwaardepatroon zorgt voor een hechte structuur en is belangrijker dan de realiteit, het “mooie plaatje”. Leer de werkelijkheid dus te “liegen”,een goed schilderij is meer dan een juiste gelijkenis.
Om tevreden met je werk te zijn is het niet nodig dat alles wat je maakt ook meteen lukt. Accepteer mislukkingen als onderdeel van het leerproces en raak niet te gauw ontmoedigd. Multatuli zei het al:
“Je bevordert de zwemkunst van jonge eenden niet door de eieren in het water te werpen”.
Laat daarbij je ambities niet voorbijgaan aan wat realistisch is. Je kunt een hoge graad van tevredenheid en gemoedsrust bereiken als je je ambities aanpast aan je talent.
Sunday morning Castlemaine by Joseph Zbukvic
Sunday morning Castlemaine by Joseph Zbukvic

U ziet, ook in deze les weinig adviezen over schildertechniek. Daar zijn al boeken genoeg over geschreven. Het doel is te schilderen zoals je ademt of loopt, zonder er bij na te denken. Als je een duizendpoot zou vragen je uit te leggen hoe hij loopt, zou hij in de war raken.
Er is een Zen-uitspraak: leer eerst 15 jaar grondig de techniek, laat dan 15 jaar alles bezinken en begin daarna pas met schilderen, als je de techniek bent ontstegen. Misschien een aanvechtbare uitspraak, maar de essentie is dat vaardigheid en techniek de creativiteit vaak in de weg staan.
Met de volgende, 9de les wil ik deze reeks afsluiten. Wel wil ik eventuele vragen die gerezen zijn,
proberen te beantwoorden. Niet individueel, maar per categorie. Je kunt ze via facebook of weblog
sturen.

Kees van Aalst