Wie de ware kunst beheerst, wekt de indruk dat het geen kunst is.
Sprezzatura, een ogenschijnlijke moeiteloosheid in de uitwerking van een creatie, is voor velen een wens, maar blijkt in de praktijk toch moeilijker dan gedacht.
Hoe vaak heb ik niet de verzuchting van cursisten gehoord: “ik zou wel wat losser willen leren werken”. Maar losheid is niet iets wat je kunt leren. Het is het resultaat van een organisch proces met als basis een grondige kennis van het figuratieve ambacht.
Uitsluitend een bestudeerd virtuoos gebaar zonder diepgang blijft oppervlakkig en leeg. Deze zogenaamd losse ongedwongenheid is vaak niets meer dan een slordig vertoon van onvermogen dat met veel bravoure indruk tracht te maken. Tevergeefs. De kenner doorziet het meteen: gebakken lucht. Alleen een zeer ervaren kunstenaar die de ambachtelijke techniek volledig beheerst, kan zich veroorloven met overtuiging los en nonchalant te werken.
“Nou Kees, als je dit losser werken niet kunt leren, wat moet ik dan met dit verhaal”, hoor ik je denken. Ik zal proberen de moed er in te houden en je een beetje op weg te helpen.
Is het je ook wel eens opgevallen dat, wanneer in een boek over schildertechniek een voorbeeld in een aantal fasen wordt getoond, de voorlaatste fasen je voorkeur hebben boven de eindafwerking? Een kunstwerk is vaak krachtiger als schets die nauwelijks verder is gekomen dan het ontwerpstadium dan de volledig uitgewerkte afbeelding. Zo’n schets ademt vaak een spontane levenskracht, die je ook in sommige handschriften en handtekeningen aantreft. In de vitale uitingen van Chinese en Japanse kalligrafie vind je hetzelfde charisma. De Romeinen noemden het “divinus afflatus”- de goddelijke adem-. Aan de ambachtelijke kundigheid is hier de X-faktor toegevoegd, een talent waarmee je geboren wordt, maar met volhardende oefening ook voor minder begiftigden benaderbaar wordt.
Maar, denk er aan, als je ergens aan begint,moet je er goed in willen worden, want alleen dàn pas sta je boven de stof. Moeiteloosheid is dan makkelijk – als je het eenmaal kan -.
Maker en beschouwer leren dan te genieten van de suggestieve vlekken en strepen die de basis vormen van “sprezzatura”, de kunst van de nonchalance, de schijnbare moeiteloosheid.
Toch blijft het altijd een hele kunst om eenvoud stijlvol vorm te geven.
Wil je meer weten over de praktische toepassing van deze ongedwongen manier van werken, lees dan ook de instructieve blogs van Edo Hannema . Warm aanbevolen.
Volgende keer: Wabi Sabi, de schoonheid van imperfectie.
English Version will follow soon.
