SPREZZATURA

Wie de ware kunst beheerst, wekt de indruk dat het geen kunst is.

 

sprezzatura-1

Sprezzatura, een ogenschijnlijke moeiteloosheid in de uitwerking van een creatie, is voor velen een wens, maar blijkt in de praktijk toch moeilijker dan gedacht.

Hoe vaak heb ik niet de verzuchting van cursisten gehoord: “ik zou wel wat losser willen leren werken”. Maar losheid is niet iets wat je kunt leren. Het is het resultaat van een organisch proces met als basis een grondige kennis van het figuratieve ambacht.

Uitsluitend een bestudeerd virtuoos gebaar zonder diepgang blijft oppervlakkig en leeg. Deze zogenaamd losse ongedwongenheid is vaak niets meer dan een slordig vertoon van onvermogen dat met veel bravoure indruk tracht te maken. Tevergeefs. De kenner doorziet het meteen: gebakken lucht. Alleen een zeer ervaren kunstenaar die de ambachtelijke techniek volledig beheerst, kan zich veroorloven met overtuiging los en nonchalant te werken.

“Nou Kees, als je dit losser werken niet kunt leren, wat moet ik dan met dit verhaal”, hoor ik je denken. Ik zal proberen de moed er in te houden en je een beetje op weg te helpen.

Is het je ook wel eens opgevallen dat, wanneer in een boek over schildertechniek een voorbeeld in een aantal fasen wordt getoond, de voorlaatste fasen je voorkeur hebben boven de eindafwerking? Een kunstwerk is vaak krachtiger als schets die nauwelijks verder is gekomen dan het ontwerpstadium dan de volledig uitgewerkte afbeelding. Zo’n schets ademt vaak een spontane levenskracht, die je ook in  sommige handschriften en handtekeningen aantreft. In de vitale uitingen van Chinese en Japanse kalligrafie vind je hetzelfde charisma. De Romeinen noemden het “divinus afflatus”- de goddelijke adem-. Aan de ambachtelijke kundigheid is hier de X-faktor toegevoegd, een talent waarmee je geboren wordt, maar met volhardende oefening ook voor minder begiftigden benaderbaar wordt.                       

Maar, denk er aan, als je ergens aan begint,moet je er goed in willen worden, want alleen dàn pas sta je boven de stof. Moeiteloosheid is dan makkelijk – als je het eenmaal kan -.

Maker en beschouwer leren dan te genieten van de suggestieve vlekken en strepen die de basis vormen van “sprezzatura”, de kunst van de nonchalance, de schijnbare moeiteloosheid.

scannen0002-2

Toch blijft het altijd een hele kunst om eenvoud stijlvol vorm te geven.

Wil je meer weten over de praktische toepassing van deze ongedwongen manier van werken, lees dan ook de instructieve blogs van Edo Hannema . Warm aanbevolen.

Volgende keer:  Wabi Sabi, de schoonheid van imperfectie.  
English Version will follow soon.

les 5 KLEUR

We houden het ook nu weer simpel, dat beloof ik . Dus geen woorden als complementair, tertiair of analoog.
Ze voegen niets toe aan je werk en bezorgen je alleen maar hoofdpijn.

Zoals ik in mijn eerste boek “Succesvol Aquarelleren” ( nog niet in vertaling) al betoog,
moet er wél samenhang en variatie in uw kleurgebruik zijn.
Een schijnbaar paradoxale eis omdat te veel variatie tot te weinig samenhang leidt en andersom.
We zullen dus voor balans tussen de twee moeten zorgen.

Samenhang in kleur bereik je door als bindende factor een moederkleur te gebruiken.
Als we bijvoorbeeld blauw als uitgangspunt nemen, kunnen we op de kleurencirkel via blauwviolet en violet naar roodviolet.
Aan de andere zijde via blauwgroen en groen naar geelgroen .
Dit hele spectrum van roodviolet naar geelgroen beval allemaal blauw.
Deze blauwe moederkleur zorgt voor samenhang waardoor eenheid ontstaat.

Twee voorbeeldschetsjes in phtaloblauw en gebrande sienna.
Bij de ene domineert het blauw, bij de andere het bruin.
Gebruik kleur dus nooit gelijkwaardig.

facebook1
Let ook op fouten in de schetsjes.
Ik hecht meer aan een vluchtige totaalindruk dan aan een realistisch mooi plaatje.
facebook2

Een gekleurde ondergrond zorgt ook voor samenhang.
Dat kan gekleurd papier zijn op papier waarop je zelf een onderschildering aanbrengt.
Hierbij kun je de witte partijen uitsparen,
op gekleurd papier moet je de lichte partijen aanbrengen met dekkende kleur.

Ook een glacis, een dunne wassing achteraf, zorgt voor samenhang.

Zorg altijd voor een echo in het kleurgebruik: herhaal elke kleur elders in het werk, al is het maar een simpele toets.

Variatie in kleur komt neer op warme versus koele kleuren, in een zo eenvoudig mogelijk palet.
Net zomin twee linkerhandschoenen een functioneel paar vormen, werkt de ene kleurcombinatie wel, de andere niet.
Maar dat moet je zelf uitproberen. Ik geef hier geen recepten, alleen een paar persoonlijke adviezen.
Maar denk eraan, geloof niemand, zelfs mij niet. Alleen eigen ervaring vertelt je of het voor jou werkt.
Een eenvoudige combinatie die ik wel gebruik is Paynes grey en sepia of phtaloblauw en gebrande siena
(zie voorbeeldschetsjes) of, als ik eens uit de band wil springen quinacridone gold, brown madder en indigo.
U ziet, een zeer beperkt kleurgebruik, voor mij een voorwaarde voor een stijl die wordt gekenmerkt door een in z’n soberheid bijna banaal aandoende eenvoud.

Nog even dit: gebruik kleur meer expressief dan realistisch, dat verhoogt de abstracte kwaliteit.
Als je van een foto schildert, gebruik dan een zwart/wit copie als voorbeeld.

Een voorbeeld van eenvoud in toon, kleur en details.(zou je met Paynes grey en sepia kunnen maken).
Merk op dat afwisseling en contrast in toon (licht/donker/licht etc) belangrijker is dan zgn.”mooie kleuren”.
Bij beginners (niet bij u dus) schort het vaak aan voldoende lichte maar vooral donkere tonen.

(Edward Wesson)

Om ook onze engelstalige vrienden in de gelegenheid te stellen deze lessen te volgen is
Mineke Reinders  zo vriendelijk de Engelse vertaling te verzorgen.

(volgende les meer over kleur)

 

I can do that too!

In the previous lessons you saw that a painting gains force when you strengthen the value contrast by reducing nuances.
Painting with only three tonal values almost guarantees successful work.
The ability to express yourself in a limited value pattern is the most important key to learning to paint well.
So: the basis for a good composition is not what you see before you, what IS there, but what SHOULD BE there.
Combine similar values, avoid having too many dark accents in the light area, and too many light ones in the shade.
Don’t scatter details across the painting, but limit them to the area in and around the focal point (more about that later).

Rowland Hilder was a master of such a limited value palette.
The photo shows a cluttered, chaotic scene with an excess of tonal values, so we must simplify.


Turning this scene into a strong painting requires some thought.
The value sketch shows that considerable changes were made, but notice in particular how the tonal values have been forged into a whole. The painter has manipulated reality to suit his purpose by letting values melt together to form a unity.
After all, a good painting is more important than an accurate rendering.
When we merge shapes by unifying values, we achieve an increased abstraction of the overall composition.
This makes for a stronger painting that transcends the “pretty picture”.
Study this example thoroughly, and make a few such sketches of your own.

You learn only by doing, just as someone who only reads cookbooks will never be a good cook either.
Watercolor technique is not that difficult. It is made difficult by bad teachers.
A good instructor can teach you the technique on a rainy day,
so you will never again sigh with discouragement: “I’ll never learn this”,
but through a simplified approach make you exclaim:
“I can do that too!”

Information: keesvanaalst.nl
(Next lesson: COLOR)

“Zo kan ik het ook”

U heeft in de vorige lessen gezien dat een schilderij aan kracht wint als u het toonwaardecontrast versterkt door minder nuances aan te brengen. Schilderen in slechts drie tonen is bijna een garantie om uw werk te doen slagen. Als u zich in een beperkt toonpatroon kunt uitdrukken, heeft u de belangrijkste sleutel in handen om goed te leren schilderen. Dus niet wat u voor zich ziet, wat er IS, maar wat er zou MOETEN zijn is de basis voor een goede compositie. Voeg gelijke toonwaarden samen en vermijd te veel donkere accenten in het licht en te veel lichte in de schaduw. Versnipper details niet over het werk, maar beperk ze tot in en om het aandachtspunt. (daarover later meer)

dit onderwerp bevat veel afzonderlijke DINGEN……….

Rowland Hilder was een meester in zo’n beperkt toonpalet. De foto toont een onoverzichtelijk, chaotisch tafereel met een overdaad aan toonwaarden. Versimpelen dus. Het vereist enig denkwerk om hier een krachtig schilderij van te maken. De uitwerking laat zien dat veel is gewijzigd, maar vooral dat de toonwaarden tot een geheel zijn gesmeed.
Hierbij heeft de schilder de werkelijkheid een beetje naar z’n hand gezet door tonen geforceerd met elkaar te laten versmelten om tot een eenheid te komen. Een goed schilderij is immers belangrijker dan een juiste gelijkenis. Wanneer vormen in elkaar overlopen door toonwaarden met elkaar te verbinden vergroten we het abstracte totaalbeeld. Hierdoor wordt het schilderij sterker en ontstijgt het het “mooie plaatje”. Bestudeer dit voorbeeld grondig en maak zelf ook eens een paar van dit soort schetsen in toon.

…..die hier tot grote (toon)VORMEN zijn samengevoegd

Je leert alleen maar door het veel te doen. Iemand die alleen maar kookboeken leest wordt ook nooit een goeie kok. De aquareltechniek is niet zo moeilijk. Hij wordt door verkeerde docenten moeilijk gemáákt. Een goed docent leert het u op een regenachtige dag, zodat u daarna niet meer ontmoedigd zucht “dat leer ik nooit” maar door een vereenvoudigde, simpele aanpak doet uitroepen “zó kan ik het óók”. In mijn 4-daagse workshops vanaf 2 juli en 23 juli zijn nog een paar plaatsen beschikbaar. Info: keesvanaalst.nl

(volgende les: KLEUR)