There is a crack in everything,

That’s how the light gets in

(Leonard Cohen)

In onze cultuur staat perfectie, streven naar het beste, mooiste en het buitengewone, in hoog aanzien. Je wordt er alom voor geprezen. Maar deze karaktertrek kan ook benauwen en als een bron van onvrijheid en stress worden ervaren.

Plezier beleven aan het gewone, het kleine en acceptatie van alles wat op je weg komt, geeft veel meer vrijheid en gemoedsrust. Het besef van vergankelijkheid en onvoorspelbaarheid leert je tevreden te zijn met wat er is, alle overbodige luxe te elimineren en met volledige aandacht in eenvoud te leven.

Ook in de beeldende kunst vindt deze gedachte geleidelijk ingang. Een kleine mislukking of onvolkomenheid geeft je werk meer charme. Je hersens moeten zich niet met elke penseelstreek bemoeien. Laat wat vaker het toeval toe, reageer op wat er gebeurt en koester de “ongelukjes”. Beschouw het schilderen meer als een spel, neem het niet te serieus.

Je zult zien, als je de ratio en je ego wat vaker buitenspel zet, lukt alles beter. Zwakke delen kunnen de rest zelfs sterker maken. Om een schilderij te voltooien moet je het vaak een beetje bederven. Ook een edelsmid heeft niets aan puur goud. Een alliage met minder hoogwaardig materiaal verhoogt de kwaliteit van z’n werk.

Perfectie is levenloos en saai. Door imperfecties wordt je werk frisser en levendiger.

Door weersinvloeden ontstaan roest en verkleuring. Ook in een kunstwerk kun je tijd en vergankelijkheid integreren door keuze van je onderwerp en technische uitwerking. Vergrijsde kleuren, spat- en druipwerk zijn voorbeelden van zo’n integratie.

Kortom, geef de volgende keer het toeval en het onvoorspelbare eens wat meer kans. Laat daarbij een deel van het werk gerust onafgewerkt, niet uit luiheid, maar omdat dit bijdraagt aan het kijkgenot. De beschouwer vult graag met zijn fantasie de ontbrekende elementen aan. Voeg ook wat nonchalance toe in de vorm van minder accurate vormen en kleuren.

Toch is het vaak nog een hele kunst om imperfecties op een overtuigende manier in je kunstwerk te integreren.

De Ierse (toneel)schrijver en dichter Samuel Beckett bracht dit treffend onder woorden:

Ever tried. Ever failed. No matter.

Try again. Fail again. Fail better.

Kees van Aalst

The true master of art makes art look easy.

Sprezzatura, a seeming effortlessness in the development of a creation, is something many people aspire to, but it turns out to be more difficult than it looks.

I don’t know how many times I’ve heard students sigh: “I’d like to learn how to work more loosely”. But looseness is not something you can learn. It’s the result of an organic process based on the thorough knowledge of figurative skills.

A mere gesture of studied virtuosity, lacking in depth, remains superficial and empty. This kind of casual nonchalance is often no more than a sloppy display of inability, an attempt to impress with a lot of bravado. In vain. The connoisseur sees through it right away: it’s nothing but hot air. Only a very experienced artist, who has complete mastery of his craft and technique, can afford to work loosely and casually with conviction.

I can hear you think: “Well, Kees, if learning to work more loosely isn’t possible, what are you telling me here?” Don’t be discouraged, I’ll try to help you on your way.

Have you ever noticed that in step-by-step demonstrations in books about painting techniques you often prefer the penultimate stage to the final one? A work of art is often stronger when it’s hardly more than a preliminary sketch, rather than a completely resolved rendering. Such a sketch frequently breathes a spontaneous life force, which can also be found in certain examples of handwriting and signature. You can find the same charisma in the vital expressions of Chinese and Japanese calligraphy. The Romans called it “divinus afflatus” – the divine breath. The X-factor has now been added to technical skill. It’s a talent you’re born with, but which can also be approached by the less gifted through hard work and practice.

Remember, when you start a thing, you have to want to excel at it. It’s the only way to rise above the material. Only then does effortlessness become easy – once you know how to do it.

Both maker and viewer then learn to enjoy the suggestive stains and lines which constitute the basis of “sprezzatura”, the art of nonchalance and seeming effortlessness.

Still, it’s never easy to give shape to simplicity with style.

If you’d like to learn more about the practical application of this casual way of working, I suggest you read Edo Hannema’s instructive blogs. Highly recommended.

Next time: Wabi Sabi, the beauty of imperfection.

© Kees van Aalst

We’re all amateurs. Life’s too short to be anything else.

Unique talent

When Hokusai, the famous Japanese artist, was eighty years old, he lamented that he was just beginning to learn his craft. Many artists who came after him were well aware that talent is limited by definition, and that the ideal will never be attained.

In the relatively short time available to us we have to find our strengths and develop them as best we can, so don’t try to equal the talent of someone you admire, but make the most of your own. You’ll have your hands full just doing that.

Every artist, no matter how gifted, only has limited talent with which to cover a small segment of his or her métier, but when a hefty dose of effort accompanies that talent, success is assured.

An example to illustrate the point. William Turner, the famous English painter, greatly admired the work of a now long forgotten artist, Philip James Loutherbourg. Turner carefully imitated Loutherbourg’s paintings. Then he wondered why he admired these works so much. He selected elements such as color, composition, and visual language, but it turned out to be the way Loutherbourg rendered light that most appealed to Turner. By highlighting a subordinate aspect of another artist’s work and dedicating himself to mastering that aspect, Turner became a great innovator.

Since everyone has a limited, but unique, talent, you should first determine which painters you admire most, and which aspect of their work it is that appeals to you.

Please disregard the figurative elements in this: that lovely sky, those imposing shadows. They have nothing to do with art. That’s the outside, the skin of art. Peel it off and what’s left, the residue, that is Art.

The figurative representation so admired by the masses is the work of ‘picturemakers’, and thus not very creative.

In the future, pay a little more attention to the abstract, stylized, and decorative elements, which can elevate your artistic tricks and techniques to the level of Art. In essence, all good visual art is abstract. As abstract as music.

From tomorrow on, look at art the way you listen to music.

Kees van Aalst